سرایت شهرفروشی به چهار کلانشهر
شهرداریهای کلانشهرها با کپیبرداری از مدل مالی مدیریت شهری تهران در نحوه پوشش هزینههای شهر، در مسیر فروش سه مجوز «تغییر کاربری، تراکم و تخلفات ساختمانی سودزا» از پایتخت سبقت گرفتهاند.
به نوشته دنیای اقتصاد، شهرداریهای کلانشهرها با کپیبرداری از مدل مالی مدیریت شهری تهران در نحوه پوشش هزینههای شهر، در مسیر فروش سه مجوز «تغییر کاربری، تراکم و تخلفات ساختمانی سودزا» از پایتخت سبقت گرفتهاند و بیش از 70 درصد منابع بودجهای خود را بر درآمدهای «سهلالوصول اما کاملا هزینهزا و ناسالم» پایهریزی کردهاند.
نتایج یک مطالعه دانشگاهی که به سفارش شورای عالی شهرسازی با هدف شناسایی ساختار اقتصاد شهرهای بزرگ انجام شده است، نشان میدهد: سهم درآمد حاصل از انواع عوارض ساخت و ساز در بودجههای سالانه 5 کلانشهر تهران، اصفهان، شیراز، تبریز و مشهد به 79 درصد رسیده است بهطوری که در اصفهان، مشهد و شیراز، این نوع درآمد، به ترتیب 82 درصد، 94 درصد و 91درصد کل منابع مالی اداره شهر را تشکیل میدهد. سه نوع عوارض مرتبط با ساختوساز، ناپایدارترین درآمد در بودجه شهرداریها محسوب میشود که وابستگی به آن، از یکسو امکان برنامهریزی بلندمدت برای توسعه شهر را سلب میکند و از سوی دیگر عادت به دریافت آن در شهر خود باعث افزایش هزینههای اداره شهر و رشد آسیبهای اجتماعی، جمعیتی و زیست محیطی در شهرهای بزرگ خواهد شد.
در حال حاضر شهرداران کلانشهرها با غفلت از 4 نوع منبع مالی پایدار و سالم، سهم «مالیات محلی بر ملک» -بهعنوان پایدارترین درآمد رایج شهرداریهای جهان- را در بودجه سالانه به کسری از 1000 (تبدیل منابع پول ساز به میلی منابع) تنزل دادهاند و در مقابل، به دنبال تقویت درآمدهای اتفاقی حاصل از مجوزهای ساختمانی هستند. میزان «درآمد حاصل از عوارض ساختوساز» به دلیل افت و خیز شدید در حجم صدور پروانههای ساختمانی ناشی از دورههای رکود و رونق مسکن، مدام در بودجه شهرداریها نوسان میکند و این نوسان در زمان افزایش درآمد باعث تحریک مدیریتشهری به تعریف ابرپروژههای عمرانی میشود و در دورههای رکود، از یکسو کسری بودجه شهر را رقم میزند و از سوی دیگر به تعلیق پروژهها منجر خواهد شد.
یافتههای پژوهش صورت گرفته درباره نحوه تصفیه بودجه کلانشهرها از درآمدهای هزینهزا، مشخص میکند 4 نوع منبع مالی شامل «اخذ عوارض کارآمد از سوخت خودرو و تردد خودرو، اخذ مالیات محلی بر ملک یا همان عوارض نوسازی با نرخ موثر و کارآمد، تقویت سهم شهرداری از مالیات بر ارزش افزوده و همچنین اخذ بهای خدمات شهرداری» میتواند تا 100 درصد هزینه اداره کلانشهرها را پوشش دهد. در مدل بهینه طراحی شده برای کلان شهر تهران، سهم «مالیات محلی بر ملک» که در حال حاضر کمتر از 5/ 1 درصد کل بودجه شهرداری تهران را شامل میشود، قابلیت دارد به 5/ 76 درصد برسد.
میانگین ریالی عوارض نوسازی (مالیات محلی بر املاک) که شهرداری تهران از مالکان دریافت میکند، حدود 05/ 0 درصد قیمت املاک است در حالی که این رقم در شهرهای بزرگ دنیا، بر مبنای یک درصد دریافت میشود و باعث شده سهم این مالیات در کل بودجه شهرداریهای جهان، بهطور متوسط به 40 درصد برسد. در تحقیق انجام شده، ارزش کل املاک موجود در تهران با احتساب همه کاربریها، رقمی معدل 4میلیون و 700 هزار میلیارد تومان در 41 نوع کاربری شامل اداری، انتظامی، باغ و باغ مسکونی، پارکینگ و حملونقل، تاسیسات و تجهیزات، تجاری، خدمات عمومی، زمینهای بایر، صنعتی، فضای باز و تفریحی، فضای سبز، کاربری ویژه دیپلماتیک، کشاورزی و دامداری، مسکونی خاص و مختلط برآورد شده که اگر نرخ عوارض نوسازی به نیم درصد افزایش یابد، کل هزینههای نگهداری، توسعه و خدمات خاص شهر تهران از همین محل تامین میشود.