چه کسی ملک مطیعی را ۴۰ سال به سینما راه نداد؟
رخدادهای دهه 60 را بهانه ای کردهاند برای تسویهحساب سیاسی. خطی که رسانههای اصولگرا از مدتی پیش آغاز کردهاند، حالا با درگذشت ناصر ملکمطیعی و ماجرای ممنوعالکاری 40سالهاش دوباره سوژه خوبی شده تا کاسهکوزه همه آنچه «تندرویهای دهه 60» نامیده میشود بر سر اصلاحطلبان شکسته شود؛ اصلاحطلبانی که بعضا در آن سالها سمتهایی در دولت داشتهاند.
به گزارش روزنامه شرق، مسعود ده نمکی در واکنش به انتشار خبر درگذشت ناصر ملکمطیعی در اینستاگرامش نوشته است: «لوطی و روشنفکرنما. تفاوت مرحوم ملک مطیعی با مخملباف در همین امروز آنهاست. لوطی در وطن و روشنفکر در آغوش اجنبی. لوطی که توسط خالق توبه نصوح تکفیر و ممنوعالکار شد و فیلم برزخیهایش توقیف و دیگری از فیلم توبه نصوح به فیلم سکس و فلسفه رسید».
سینمای ضد سوپراستار
بسیاری از هنرپیشهها، خوانندهها یا فعالان عرصه فرهنگ، بعد از انقلاب از سوی دادگاههای انقلاب احضار شدند. اتهامات مختلفی هم گاه برای آنها در روزنامههای آن زمان درج میشد؛ از مفسد فیالارض تا ترویج ابتذال و تحکیم رژیم گذشته. خود ملکمطیعی گفته بود: «بعد از انقلاب برای من مشکل خاصی پیش نیامد. مسئله دادگاه انقلاب بود که همه دوستان احضار شدند. در آنجا خواستند ببینند این افراد که هستند و چه کردهاند. طبیعی هم بود. باید مسئولان با ما آشنا میشدند. یک تعهدی هم از ما گرفتند که کاری برخلاف نظر آنها انجام ندهیم...»
عبدالله اسفندیاری که از سال ۶۲ تا ۷۲ مدیر بخش فرهنگی فارابی به مدت 10 سال بود، با اشاره به عملکرد خود در فارابی به ایلنا گفته بود: «۹۰ درصد عملکرد خود را در دوره مدیریت تأیید و ۱۰ درصد رد میکنم و این ۱۰ درصد مربوط به بخشی است که از اراده مدیران سینمایی خارج بود. مثلا ممنوعالکاری برخی از چهرههای سینمایی که قبل از انقلاب مشهور بودند در توان مدیران نبود که این ممنوعالکاری را بردارند. مثلا سعید راد در فیلمهایی همچون طوفان و دادشاه بازی کرد و هیچ مشکلی به وجود نیاورد اما از اواخر سال ۶۱ از زمان ساخت فیلم برزخیها گروهی از تندروها شروع به فشارآوردن بر سینمای ایران کردند و مدعی شدند که دوباره طاغوت در حال برگشتن به سینماست. جوسازیهایی که این گروه ایجاد میکرد ترسها و نگرانیهایی را در بین مقامات سیاسی به وجود میآورد و در تصمیمگیریها تأثیر میگذاشت».
استیضاح برای ایرج قادری
عمده این ایستادگی در برابر فرهنگ تساهلانه دولت اصلاحات به ماجرای استیضاح عطاءالله مهاجرانی باز میگردد. همانهایی که این روزها اصلاحطلبان را مقصر40 سال ممنوعالکاری ملکمطیعی میدانند در دهه 70 عطاءالله مهاجرانی را بابت حضور ایرج قادری در سینما استیضاح کردند! یکی از اتهامات مهاجرانی این بود که چرا ایرج قادری، هنرپیشه پیش از انقلاب، امکان و مجوز ساخت فیلم پیدا کرده است! مضمون نطق یکی از نمایندگان اصولگرای موافق استیضاح مجلس پنجم خطاب به مهاجرانی این بود که کاش خاک جبهه را توتیای چشمتان میکردید به جای اینکه به چنین فردی مجوز ساخت «طوطیا» (نام فیلمی که ایرج قادری کارگردانی کرده بود) بدهید... . این درحالی است که قادری سال 73، در زمان وزارت میرسلیم بر ارشاد، هم فیلم ساخته بود اما صدای کسی درنیامده بود! اتهامات دیگر مهاجرانی هم انتشار مطبوعات آزاد و مجوزدادن به نویسندگانی بود که در گفتمان اصولگرایی و ادبیات رسانهایشان، مبتذل، طاغوتی، ضددین، فراماسون، وابسته و غربزده نامیده میشدند. بارها جریانهای سیاسی و شبه سیاسی متعلق به اردوگاه اصولگرایی بابت ساخت و پخش بسیاری از فیلمهایی که از نگاه آنها مبتذل یا مورددار تلقی ميشد، اقدام به تجمعات اعتراضی کرده یا حتی مانند ماجرای فیلم آدمبرفی که در دولت اصلاحات ساخته شد، اقدام به شکستن شیشههای سینما کردند.
واکنش وزیر اسبق ارشاد به ماجرای ممنوع التصویری ملکمطیعی
مهاجرانی در چند رشته توییت به بحثهای ایجادشده درباره چرایی بازنگشتن ملکمطیعی به سینما واکنش نشان داده و درباره تلاشهای خود در دورانی که وزیر ارشاد بوده، توضیح داده است: «شهریور ٧٦ که به وزارت ارشاد رفتم، سیفالله داد را که رئیس خانه سینما بود، بهعنوان معاون سینمائى انتخاب کردم. نشانهاى بود که اهل سینما براى خود تصمیم خواهند گرفت. دو فیلم دیدار و آدمبرفى که از سال ٧٣ توقیف بودند، رفع توقیف شدند و حمله به سینماها شروع شد! دهنمکى سردسته بود! فضاى غوغا در طول دوران مسئولیتم در ارشاد آرام نگرفت! درباره وثوقى و ملکمطیعى و فردین با سیفالله داد صحبت کردم. آیا میتوان راهى براى بازگشت آنان فراهم کرد؟ مثل ایرج قادرى که زمان لاریجانى به سینما بازگشت یا ایرج راد. براى من وثوقى و فردین و ملکمطیعى اهمیت بیشترى داشتند. قرار بود اگر ضرورت داشت دیدار هم داشته باشیم. ملکمطیعى با مردانگى و مروت به سیفالله داد گفته بود: «من که نمىتوانم به شما کمک کنم، انصاف نیست که بارى بر دوشتان بگذارم».