چطور نوشابه خور حرفه ای شدیم؟
جدیدترین آمارها نشان میدهد مصرف سرانه نوشابه در ایران حدود ۴۲ لیتر در سال است، در حالی که این میزان در کشورهای دیگر حدود ۱۱ تا ۱۲ لیتر است. این آمار به این معنی است که هر ایرانی در سال تا چهار برابر متوسط جهانی نوشابههای گازدار مصرف میکند. همین هم شده تا ایرانیان مقام اول مصرف نوشابه در دنیا را به نام خود کنند.
خبرگزاری ایسنا داستان ورود نوشابه به ایران را بررسی و نوشت: «اضطراب، فشار خون بالا، ضربان نامنظم و تپش قلب، بالا رفتن کلسترول، مشکلات بارداری و حتی سرطان؛ هیچکدام اینها نوشابهخورها را قانع نکرد تا از مصرف نوشیدنیهای گازدار دست بکشند. جدیدترین آمارها نشان میدهد مصرف سرانه نوشابه در ایران حدود ۴۲ لیتر در سال است، در حالی که این میزان در کشورهای دیگر حدود ۱۱ تا ۱۲ لیتر است. این آمار به این معنی است که هر ایرانی در سال تا چهار برابر متوسط جهانی نوشابههای گازدار مصرف میکند. همین هم شده تا ایرانیان مقام اول مصرف نوشابه در دنیا را به نام خود کنند.
همه اینها در شرایطی است که در ۲۰ سال اخیر، مصرف نوشابههای گازدار در کشور نزدیک به ۱۵درصد بالا رفته، در حالی که مصرف شیر و لبنیات تنها حدود یک دهم درصد رشد داشته است. اینها را مینا کاویانی، سرپرست واحد آموزش همگانی انستیتو تحقیقات تغذیهای و صنایع غذایی کشور همین چند روز پیش گفت.
پیش از این، آمریکا بهعنوان یکی از کشورهای پرمصرف نوشابه شناخته میشد اما بررسیهای اخیر نشان داده در ٣٠سال اخیر این میزان مصرف به کمترین مقدارش رسیده است. آمریکا در کنار کشورهایی مانند آرژانتین، مکزیک و … در میان بزرگترین مصرفکنندههای نوشابه در جهان است اما از سال ٢٠٠٦ تاکنون این مقدار با برنامههای مختلف مثل گذاشتن مالیات برای نوشابهها کاهش یافته است. سرانه مصرف نوشابه آمریکا در سال ٢٠١٥ به ١٥٣,٧ لیتر رسید. این میزان در سال گذشته ١٥٦.٨ لیتر بود.
در سالهای گذشته وزارت بهداشت تلاشهایی برای کاهش مصرف این کالای آسیبرسان کرده که بیشتر آنها در قالب منع یا محدودیت تبلیغات خلاصه شده است؛ چرا که گفته میشود تولید نوشابه و سیگار، بهعنوان کالاهای بهشدت آسیبرسان و مضر، اجتنابناپذیر است و تنها میتوان تبلیغات آن را کاهش داد. آبانماه سال گذشته سازمان غذا و دارو اعلام کرد که قند نوشابهها تا ۱۰درصد کاهش پیدا کرده و قرار است پس از اقدامات کارشناسی، قند نوشابهها از میزانی که حالا هست، کمتر شود اما فعلا خبری از تولید این نوشیدنیهای کمضرر نیست.
ایرانیها چطور نوشابه خور شدند؟
گفته میشود نخستین کسی که صنعت نوشابهسازی را به ایران آورد، شخصی بود به نام میرزای تونی. کارخانه این شخص به اسم آلپاین بعدها ورشکسته شد و کسی به اسم میرهاشم آرین آن را خرید و با سرمایهگذاری برادران ساهاکیان، از سرمایهداران معروف تبریزی، قراردادی برای تولید نوشابه با کمپانی کوکاکولا منعقد شد.
این کارخانه بزرگترین کارخانه تولید نوشابه غیر الکلی بود. با این حال شرکت زمزم نخستین نوشابهساز موفق ایرانی است. این شرکت ابتدا نمیتوانست نوشابههایش را بفروشد؛ چرا که نوشابه به ذائقه ایرانیان نمیخورد؛ هر چند که قبل از آن هم ایرانیان برای خوشطعم کردن آب از افزودنیهای طبیعی مثل لیمو، آلبالو، زرشک و … استفاده میکردند.
در نهایت شرکت تولیدکننده نوشابه با توزیع رایگان این نوشابهها جای خودش را در میان مردم باز کرد. با ورود به دهه ۵۰ شمسی، نوشابه دیگر در میان ایرانیان محبوب شده بود؛ تا جایی که در سال ۱۳۵۶ تولید نوشابه در سطح کشور به حدود ۱.۷میلیارد و این عدد در سال ۱۳۶۲ به ۲.۶میلیارد بطری رسیده بود. حالا گفته میشود ایران رتبه اول مصرف نوشابه در دنیا را دارد.
شرکت زمزم هم که فعالیت خودش را با دو خط تولید نوشابههای غیر الکلی گازدار در ظروف شیشهای آغاز کرده بود، حالا ۴ خط تولید دارد. قبل از شرکت زمزم، نوشابههای گازدار سنتی مثل لیموناد، به نام سینالگو تولید میشد که بهداشتی نبود. بعد از دو - سه سال سر و کله کارخانه کوکاکولا و ساسان هم پیدا شد.
پس از زمزم، کارخانه کوکاکولا محصول سوپرکولا و کارخانه ساسان نوشابه کانادادرای را وارد بازار کرد که به دلیل طعم پرتقالیاش خیلی زود رشد کرد و محبوب شد. نوشابههای دیگر مثل اسو، شوئپس، آلپاین و فانتا هم کمکم وارد عرصه رقابت شدند که بعد از مدتی نتوانستند با زمزم یا ساسان مقابله کنند و یا تعطیل شدند یا در کارخانه زمزم و ساسان ادغام شدند.