آیا تغذیه بیش از حد نوزادان نگران‌کننده است؟
در جایگاه پدر یا مادر به خوبی می‌دانید چه چیزی برای نوزادتان خوب یا بد است. در این‌باره شکی نیست، اما اگر به تازگی صاحب فرزند شده‌اید احتمالا در مورد چگونگی رفتار با نوزادتان و کارهایی که باید انجام دهید تردیدهایی خواهید داشت. بسیاری از والدین در مورد عادات غذایی فرزندشان پرسش‌ها و نگرانی‌هایی دارند. برخی نگران بی‌اشتهایی و بدغذایی نوزادشان هستند، در حالی که والدین دیگر در مورد تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد نگرانند. اما آیا ممکن است بیش از حد به نوزاد شیر یا غذا داد؟
آیا می‌توان به نوزاد بیش از اندازه شیر یا غذا داد؟
در صورت آشنایی والدین با حالات و نشانه‌های نوزادشان و استفاده از توصیه‌های پزشکی، احتمال تغذیه‌ی بیش از اندازه‌ی نوزاد به صفر می‌رسد. با وجود این هرگونه اجبار و فشار برای رسیدن به میزان مشخصی از مصرف شیر می‌تواند منجر به تغذیه‌ی بیش از اندازه‌ی نوزاد شود.
چه نوزادانی در معرض خطر تغذیه‌ی بیش از حد قرار دارند؟
اگرچه به طور کلی احتمال تغذیه‌ی بیش از حد در هر نوزادی وجود دارد، اما برخی از نوزادان بیشتر از دیگران در معرض آن هستند. نوزادان کمتر از دوازده هفته کنترلی بر جریان شیر ندارند که باعث می‌شود بیشتر از نیازشان شیر بخورند. به همین ترتیب، کنترل جریان شیر در نوزادی که از شیشه‌ی شیر تغذیه میکند نسبت به نوزادی که شیر مادر می‌خورد سخت‌تر است.
چه عواملی موجب تغذیه‌ی بیش از حد نوزادان می‌شود؟
آیا امکان تغذیه‌ی بیش از حد در نوزادی که از شیر خشک تغذیه میکند وجود دارد یا خیر؟ بسیاری از والدین با این سوال مواجهند. باید دانست تمایل به تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد ارتباطی به منبع تغذیه ندارد. بنابراین، در این مورد تفاوتی بین نوزادی که شیر خشک می‌خورد با نوزادی که از شیر مادر تغذیه میکند وجود ندارد.
عوامل زیادی می‌تواند منجر به تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد شود. این عوامل عبارتند از:
ارتباط بین خواب و شیر خوردن
این عادت رفتاری در بین نوزادان بسیار رایج و معمول است. والدین نیز به شکل‌گیری آن کمک می‌کنند. نوزادان ممکن است در ماه‌های اول تولد هنگام شیر خوردن و به اصطلاح زیر سینه‌ی مادر خوابشان ببرد. این روند می‌تواند در ماه‌های بعد ادامه پیدا کند و باعث ایجاد ارتباط بین خواب و شیر خوردن در ذهن نوزاد شود. در این صورت، هنگامی که نوزاد احتیاج به خوابیدن دارد، شیر می‌خواهد. هنگام شب نیز وقتی از خواب بیدار می‌شود، برای خوابیدن مجدد نیاز به خوردن شیر خواهد داشت. چنین رفتارهایی باعث سردرگمی والدین برای پی بردن به نیاز واقعی نوزادشان می‌شود.
وقفه‌های مداوم در خواب
شرطی شدن نوزاد و ایجاد وابستگی بین خواب و شیر خوردن، در نوزادان کوچک‌تر که چرخه‌ی خواب کوتاه‌تری دارند، باعث وابستگی بیشتر آنها به شیر خوردن برای خوابیدن می‌شود. هربار که نوزاد از خواب بیدار می‌شود، نیاز به محرکی برای بیدار ماندن دارد و ممکن است در اغلب اوقات بدخلق و بهانه‌جو باشد. این عوامل موجب گریه و بی‌قراری نوزاد می‌شود و مادر را مجبور میکند برای آرام کردن نوزاد به او شیر یا شیر خشک بدهد. عمل مکیدن به طور خودکار کودک را آرام میکند، در نتیجه والدین گمان می‌کنند نوزاد به دلیل گرسنگی از خواب بیدار شده است. همچنین این باور تقویت می‌شود که بین شیر خوردن و خواب وابستگی و ارتباط وجود دارد.
تصور رویایی از کودک سالم
سلامتی از نظر پزشکی با توجه به مجموعه‌ای از عوامل و مقادیر موثر تعریف می‌شود. این عوامل ممکن است از طرف والدین نادیده گرفته شود. کودک سالم از نظر والدینی که برای بار اول صاحب فرزند شده‌اند، تحت‌تاثیر تصورات ذهنی آنها، کودکی چاق و تپل است. برخی از نوزادان به طور طبیعی با جثه‌ای کوچک‌تر و لاغرتر از نوزدان دیگر به دنیا می‌آیند اما سلامتی کامل دارند. والدین چنین نوزادی، در تلاشی خیرخواهانه برای چاق شدن فرزندشان، او را وادار به تغذیه‌ی بیش از نیاز خود می‌کنند. همین امر منجر به پرخوری در نوزاد می‌شود.
انتخاب شیر غنی شده به جای شیر معمولی
شیر غنی شده یا شیر پرانرژی را معمولا پزشک برای نوزادانی که با فقر مواد مغذی مواجهند یا نوزادان نارسی که نیاز بیشتری به برخی مواد مغذی دارند تجویز میکند. این شیر خشک‌ها حاوی کالری بیشتر و نیز عناصر غذایی فراوان هستند. اگرچه این نوع شیر خشک برای نوزادان ضعیف یا بیمار بسیار مفید است، اما برای نوزادان معمولی منجر به دریافت عناصر غذایی غیرضروری و بیشتر از نیازشان می‌شود.
در نظر گرفتن مقادیر بالا در مصرف شیر خشک
پرخوری در نوزادان
معمولا روی بسته‌های شیرخشک برآوردها و مقادیری درج شده است که مقدار مناسب مصرف برای نوزاد را تعیین میکند. این مقادیر تقریبی و به طور متوسط تعریف می‌شوند. این در حالی است که برخی نوزادان می‌توانند نیازهای تغذیه‌ای خود را با مقدار کمتری شیر دریافت کنند. والدین معمولا تلاش می‌کنند با توجه به نوشته‌های روی شیر خشک مقدار کاملی شیر به نوزاد بدهند. در حالی که ممکن است نوزاد به آن مقدار شیر نیاز نداشته باشد. توجه به نوشته‌های روی بسته‌های شیر خشک باعث نادیده گرفتن علائم سیری در نوزاد و تغذیه‌ی بیش از اندازه‌ی او می‌شود. این وضعیت در نوزادانی که نارس به دنیا آمده‌اند تا حد زیادی شایع و معمول است.
بی‌توجهی به علائم و نشانه‌های نوزاد
برخلاف تصور والدین، نوزادان می‌توانند به خوبی احساس گرسنگی یا سیری را درک کنند و آن را نشان دهند. هنگامی که نوزاد احساس سیری میکند، به طور خودکار دست از شیر خوردن می‌کشد. نوزادان بزرگ‌تر بعد از سیر شدن شیشه‌ی شیر را کنار می‌گذارند یا از سینه‌ی مادر جدا می‌شوند. توجه به این نشانه‌ها برای آگاهی بهتر نسبت به اشتهای نوزاد مهم است. اگر این علائم و نشانه‌ها نادیده گرفته شود، نوزاد بیشتر در معرض خطر تغذیه‌ی بیش از حد قرار می‌گیرد.
با عجله غذا دادن به نوزاد
تاخیر در وعده‌های غذایی نوزاد، به ویژه اگر همراه با گرسنگی طولانی‌مدت نوزاد باشد، می‌تواند منجر به تغذیه‌ی بیش از حد شود. نوزادی که مدت‌ها گرسنه مانده با عجله شروع به خوردن مقدار زیادی شیر مادر یا شیر خشک میکند. علاوه بر این، جریان شیر از نوک پستان و توانایی نوزاد در مکیدن می‌تواند باعث افزایش میزان شیر دریافتی نوزاد شود. در چنین مواردی، بدن دیر از حالت معمول به احساس سیری می‌رسد و همین امر منجر به تغذیه‌ی بیشتر از نیاز کودک می‌شود.
رفلکس مکیدن
نوزادان به طور کلی با توانایی مکیدن که رفتاری غیرارادی و خودکار است متولد می‌شوند. وقتی جسمی به دهان، زبان یا سقف دهان فشار می‌آورد، رفلکس مکیدن به طور غیرارادی فعال می‌شود. از آنجا که این فعالیت غیرقابل‌کنترل است، نوزادن کمتر از ۱۲ هفته توانایی کنترل جریان شیر را ندارند. در چنین حالتی، اگر جریان شیر از سینه‌ی مادر زیاد یا سوراخ شیشه‌ی شیر نامناسب و بزرگ باشد، نوزاد قبل از مهار کامل رفلکس مکیدن تمایل به تغذیه‌ی بیش از نیاز خود پیدا خواهد کرد.
تفسیر اشتباه از نشانه‌های گرسنگی
یکی از اشتباهاتی که اغلب والدین دچار می‌شوند تفسیر و تعبیر غلط از گریه‌ی نوزاد است. نوزادان، صرف‌نظر از احساسی که دارند، گریه می‌کنند. اما والدین گریه‌ی نوزاد را نشانه‌ای از گرسنگی می‌دانند. اگر گریه همراه با مکیدن غیرارادی نیز باشد، والدین گمان می‌کنند به درستی متوجه دلیل گریه‌ی نوزاد شده‌اند. این تصور اشتباه است. نوزاد ممکن است به دلیل خستگی یا بی‌حوصلگی مشغول مکیدن باشد یا جیغ بزند. اگر والدین برای آرام کردن نوزادی که گریه میکند یا جیغ می‌کشد به او شیر یا غذا بدهند، احتمال تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد بیشتر می‌شود.
نشانه‌ها و علائم تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد
نشانه‌های رفتاری
تغذیه‌ی بیش از حد موجب ایجاد بار اضافی بر معده، روده و سیستم گوارشی نوزاد می‌شود. همین امر تحریکات درونی بدن و کج‌خلقی و بی‌قراری نوزاد را به همراه دارد. در نتیجه، تحریک‌پذیری نوزاد افزایش پیدا میکند و چرخه‌ی خواب او نیز دچار مشکل می‌شود.
نشانه‌های مربوط به روده
وقتی مقدار زیادی شیر خورده شود، روده قادر به هضم آن نخواهد بود. این امر منجر به باقی ماندن مقداری شیر هضم نشده در روده می‌شود. شیر هضم نشده شروع به تخمیر میکند و باعث بدبویی و آبکی شدن مدفوع یا اسهال انفجاری می‌شود. باد شکم نیز در نوزاد افزایش پیدا میکند. برخی از نوزادان ممکن است گرفتگی عضلات یا اسپاسم را تجربه کنند.
نشانه‌های مربوط به معده
تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد منجر به کشش معده فراتر از ظرفیت معمول خود برای جا دادن مواد غذایی اضافه می‌شود. در نتیجه، شیر اضافی به شکل استفراغ به دهان نوزاد برمی‌گردد. اگر نوزاد با سرعت و عجله شیر بخورد، همراه با شیر مقداری هوا نیز می‌بلعد. در چنین حالتی، با آروغ زدن و بیرون آمدن هوای بلعیده شده، شیر زیادی نیز از دهان کودک خارج می‌شود.
نشانه‌های تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد
گاهی اوقات، عشق و علاقه‌ی مادر به فرزندش موجب می‌شود تا بیشتر از نیاز کودک به او غذا بدهد. نوزادی که دچار پرخوری شده نشانه‌هایی از خود بروز می‌دهد که لازم است هر مادری از آنها آگاه باشد. این نشانه‌ها عبارتند از:
بیدار شدن مداوم از خواب
اگرچه گرسنگی یکی از عوامل اصلی بیدار شدن نوزاد از خواب عمیق است، پرخوری نیز منجر به بی‌خوابی نوزاد می‌شود. تحریکات داخلی بدن باعث اختلال در خواب و بیدار شدن نوزاد و حتی گاهی گریه او می‌شود.
افزایش چشمگیر و ملموس وزن نوزاد
بیشتر مادران از افزایش وزن و چاقی نوزادشان خوشحال می‌شوند. اما نباید فراموش کرد که چاقی و افزایش بیش از اندازه‌ی وزن کودکان برای سلامتی آنان مضر است.
عوارض گوارشی
نوزادان نیز مانند بزرگسالان بعد از پرخوری با مشکلات گوارشی روبرو می‌شوند. معده‌ی آنها نفح میکند، دچار گرفتگی عضلات می‌شوند و حتی ممکن است در اثر پرخوری مبتلا به اسهال شوند. برخی اوقات نیز غذا دادن به نوزادی که به خاطر درد معده گریه میکند موجب بدتر شدن وضعیت نوزاد می‌شود.
کاهش فعالیت نوزاد
اگر نوزاد قبلا پرانرژی و خستگی‌ناپذیر بوده و اکنون تمایلی به بازی و فعالیت ندارد، احتمالا در معرض تغذیه‌ی بیش از حد قرار گرفته است. در واقع، برخلاف تصور عمومی، خوردن شیر بیشتر از حد معمول منجر به کمبود انرژی در نوزادان و خستگی و بی‌حالی دائمی آنان می‌شود. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌کنند بیشتر از نوزادان دیگر در معرض این حالت قرار دارند.
نداشتن خواب کامل شبانه
اگرچه همه‌ی نوزادان در تمام طول شب نمی‌خوابند، اما بیدار شدن‌های غیرمعمول می‌تواند نشان‌دهنده‌ی تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد باشد. وقتی بدن نوزاد آرام و بدون تحریکات داخلی باشد، نوزاد در طول شب بی‌وقفه می‌خوابد. احتمال کمی وجود دارد که نوزاد هنگام شب پوشکش را خیس کند و به این دلیل از خواب بیدار شود.
افزایش باد شکم
اغلب اوقات، افزایش باد شکم می‌تواند به دلیل خوردن مواد غذایی نفاخ توسط مادر و انتقال عوارض آن از طریق شیر به نوزاد باشد. اما اگر، با وجود رعایت رژیم غذایی مناسب، نوزاد همچنان باد شکم یا دفع مدفوع غیرعادی دارد، این مسئله نشان‌دهنده‌ی عکس‌العمل طبیعی بدن نوزاد در برابر تغذیه‌ی بیش از حد است.
بدخلقی و کلافگی دائمی
گریه‌ی نوزاد برای والدین موضوعی تازه و ناآشنا نیست. اما اگر نوزادی به تازگی بدخلق و ناآرام شده است و این وضعیت معمولا یک ساعت پس از تغذیه یا بلافاصله بعد از آن رخ می‌دهد، می‌تواند از نشانه‌های درد معده به دلیل تغذیه‌ی بیش از حد باشد.
تعویض مکرر پوشک
هر نوزادی به طور متوسط هشت بار در روز دفع ادرار میکند. تعداد دفعات دفع ادرار ارتباط مستقیمی دارد با تعداد وعده‌های غذایی نوزاد و مقدار شیر یا غذایی که می‌خورد. اگر در چند روز اخیر به طور ناگهانی میزان دفع ادرار نوزاد افزایش پیدا کرده است، تعداد دفعات تغذیه‌ی نوزاد و احتمال تغذیه‌ی بیش از حد را بررسی کنید.
آروغ زدن‌های مکرر
نوزادان، هنگام شیر خوردن، به طور ناخواسته مقداری هوا نیز همراه با شیر می‌بلعند. به همین دلیل توصیه می‌شود، بعد از هر بار شیر خوردن، باد گلوی نوزاد را بگیرید. اگر باد گلوی نوزاد را گرفته‌اید و او همچنان آروغ می‌زند نشان‌دهنده‌ی وجود هوا در معده‌ی نوزاد است که به دلیل تغذیه‌ی بیش از حد رخ می‌دهد.
کاهش غیرمنتظره‌ی روند رشد
برخلاف انتظار والدین، تغذیه‌ی بیش از حد بر روند رشد کودک تاثیر منفی می‌گذارد. از آنجا که بدن به دلیل پرخوری تحت فشار غذا یا شیر اضافی قرار می‌گیرد، بسیاری از مواد مغذی از طریق مدفوع دفع یا همراه با استفراغ از بدن خارج می‌شود. در واقع، تغذیه‌ی کم و به اندازه‌ی نیاز نوزاد در بدن تجزیه می‌شود و بر رشد کودک موثر است.
عواقب پرخوری در نوزادان
تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد شیرخوار موجب استفراغ و برگرداندن شیر می‌شود. وضعیتی که برای نوزاد رنج‌آور و آزاردهنده و برای والدین نگران‌کننده است. تغذیه‌ی بیش از حد در طولانی‌مدت نیز عواقب و عوارضی دارد که در ادامه به آنها اشاره می‌شود:
چاقی
هنگام پرخوری، بدن به طور خودکار شروع به ذخیره‌ی مواد اضافی میکند. این امر منجر به اضافه وزن نوزاد می‌شود و در نتیجه کودک در سال‌های بعد، از اضافه وزن و چاقی رنج می‌برد.
کاهش رشد
استفراغ‌های مکرر، که در نتیجه‌ی تغذیه‌ی بیش از حد رخ می‌دهد، باعث توقف رشد و فقدان قدرت اساسی ضروری برای بهبود رشد در کودک می‌شود.
کندی رشد
تغییر در چرخه‌ی رشد طبیعی از نتایج و عواقب رشد ضعیف نیست. کاهش سرعت رشد و کاهش مجموعه‌ای از معیارهای کودک می‌تواند از نتایج رشد ضعیف باشد.
چگونه از تغذیه‌ی بیش از حد در نوزادان جلوگیری کنید؟
با رعایت چند نکته‌ی ساده می‌توان از تغذیه‌ی بیش از حد نوزاد پیشگیری کرد:
*نشانه‌ها و عادات تغذیه‌ای نوزادتان را بشناسید و بر این اساس به او غذا یا شیر بدهید.
*برای آرام کردن نوزادی که گریه میکند به او غذا ندهید.
*برای مدیریت رفلکس مکیدن در نوزاد از پستانک یا اسباب‌بازی‌های ایمن استفاده کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر نوزاد طبق جدول رشد، رشد نکرده است یا اضافه وزن غیرعادی دارد، باید به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید. به همین ترتیب، هرگونه مشکلات گوارشی یا رفتاری می‌تواند نگران‌کننده باشد. در صورت مشاهده‌ی هریک از این مشکلات لازم است با پزشک متخصص مشورت کنید.
منتشر شده در سه شنبه 16 فروردين 1401
کد خبر : 10462
آخرین اخبار
کلیه حقوق مادی و معنوی این وب‌سایت محفوظ می‌باشد.
طراحی وب سایت : ایران طراح
طراحی وب سایت : ایران طراح