شب یلدا یا شب چله؟
شب یلدا، شب رهسپار کردن پاییز است و فردای آن، زمستان درب خانه‌هایمان را می‌زند. در این شب خورشید در بیشترین فاصله‌ی خود با مدار سماوی قرار می‌گیرد. شبی طولانی که می‌تواند در کنار خانواده، زیر کرسی با گرمایی مطبوع سپری شود. برپایی شب یلدا از رسوم کهن ایرانیان بوده که تا هم‌اکنون پابرجاست. شواهد حاکی از آن است که از زمان داریوش یکم، جشن شب یلدا در تقویم رسمی ایرانیان ثبت شده است.
عکس اختصاصی سایت 4 اکباتان/ عکاس: مهدی اسدی
چرا به شب یلدا شب چله نیز می‌گویند؟
در زمان‌های قدیم، ایرانیان یک نوع تقویم کلی‌نگر داشتند و در آن تقویم، دو موقع از سال را با نام «چله» می‌شناختند. هر چله به دو دوره تقسیم می‌شد؛ چله بزرگ و چله کوچک. چهل روز اول را چله‌ی بزرگ و بیست روز بعدی را چله‌ی کوچک نام‌گذاری کرده بودند. چون از فردای شب یلدا، چله‌ی بزرگ زمستان شروع می‌شود به آن شب چله نیز می‌گویند.
دلایل برپایی جشن شب یلدا
تفاسیر و داستان‌های متفاوتی درباره‌ی دلیل برگزاری جشن شب یلدا وجود دارد که در ادامه به دو مورد اشاره می‌شود.
پیروزی روشنایی بر ظلمت: در ایران باستان، تغییرات آب و هوا برای کشاورزان و دامداران از اهمیت بالایی برخوردار بود. بشر با مشاهده و تجربه، تاثیر نور و تاریکی را بر روی زندگی‌اش درک کرده بود و به این باور رسیده بود که شب و روز، روشنایی و تاریکی همواره در جدال با هم به سر می‌برند. روزهای بلندتر نشان‌دهنده‌ی پیروزی روشنایی و نور و روزهای کوتاه‌تر به منزله‌ی غلبه تاریکی است. مردم بنا بر همین اعتقاد، آخرین روز پاییز که بلندترین شب سال با اختلاف یک دقیقه است را جشن می‌گرفتند. چرا که از فردای یلدا شب‌ها به مرور کوتاه‌تر می‌شوند.
شب تولد میترا: خورشید نماد میترا است. میترا از خدایان هند و ایران است و بر این باور بودند شب یلدا، شب تولد میترا (ایزد مهر) است. میترا در شبی سرد و طولانی در غاری ظهور کرده و خورشید را به وجود آورده است.
حافظ و داستان‌خوانی
معمولا در شب‌های یلدا خانواده‌ها در کنار هم جمع می‌شوند و بزرگ مجلس برای اعضای خانواده فال می‌گیرد، غزل را می‌خواند و تفسیر می‌کند. یکی از اعضا داوطلب می‌شود و داستان می‌خواند. شاهنامه‌خوانی جزء جدایی‌ناپذیر این شب طولانی است که لذت همنشینی با عزیزان‌مان را دوچندان می‌کند.
سفره‌ی رنگین شب یلدا
غذاهای لذیذ و خوش طعم مثل سبزی‌پلو با ماهی، انار پلو، زرشک پلو و ... روی سفره‌ها چیده می‌شوند. آجیل شب یلدا، میوه‌های فصل و خوراکی‌ها و تنقلات لذت با هم بودن را چندین برابر می‌کنند. البته در سال‌های اخیر در حق این بخش از جشن شب یلدا اجحاف شده و عده‌ای به جای تمرکز بر دور هم بودن و لذت بردن از این سنت نیک دیرینه، به اسراف و خودنمایی رو آورده‌اند و این رسم زیبای ایرانی را به بهانه‌ای برای خودنمایی و فخر فروشی در فضای مجازی تبدیل کرده‌اند.
چهار بازی گروهی برای شب یلدا
در کنار صله رحم، فال حافظ، شاهنامه‌خوانی و سایر رسوم اصیل و سنتی شب یلدا، می‌توان از این فرصت دیدار و دور هم بودن [بعد از سال‌های کرونایی که خانواده‌ها را از نعمت دیدار محروم کرده است]، بهره‌های دیگری هم برد.
پانتومیم: به دو گروه تقسیم شوید. یک نفر از گروه حریف را انتخاب کنید و کلمه‌ی مورد نظر را به او بگویید تا بدون استفاده از کلام و با استفاده از حرکات دست و بدن، آن عبارت را به اعضای گروه‌ش بفهماند. می‌توانید با در نظر گرفتن زمانی محدود برای هر گروه، فرصت معینی برای حدس زدن بدهید و هیجان بازی را بیشتر کنید.
پرتقال را بده: به گروه‌های دو نفره تقسیم شوید. نفر اول از هر گروه پرتقال را درون گودی آرنج‌ش قرار می‌دهد. هر کس وظیفه دارد پرتقال را بدون افتادن به نفر بعدی تحویل بدهد. پرتقال از دست هر گروهی بیفتد، از بازی حذف می‌شود تا گروه برنده باقی بماند.
اسم روی پیشانی: اسمی را روی کاغذ نوشته، به پیشانی فرد بچسبانید تا حدس بزند چه چیزی روی کاغذ نوشته شده است. این بازی شبیه بیست سوالی است و فرد فقط می‌تواند پرسش‌هایی بپرسد که پاسخ آنها بله یا خیر باشد.
بله، نه معکوس: شما باید در این بازی از فرد مورد نظر پرسش‌های بدیهی بپرسید. مثلا: «دانه‌های هندوانه سیاه است؟». طرف مقابل باید جواب معکوس بدهد و بگوید نه. برای بالا بردن هیجان، فرد پرسش‌گر می‌تواند سریع‌تر سوال بپرسد تا طرف مقابل دستپاچه شود و اشتباه پاسخ دهد.
توضیح: عکس‌های این مقاله اختصاصی بوده، به آرشیو سایت خبری 4 تعلق دارد. برای مشاهده‌ی بقیه عکس‌های این مجموعه و سایر آثار عکاس (مهدی اسدی) می‌توانید به پیج اینستاگرام وی مراجعه کنید.
الهه خانزاده
طراحی وب سایت : ایران طراح